Adrew Carnegie – Przemysłowiec i filantrop – artykuł ekspercki

 

Był jednym z najbogatszych ludzi w historii. W momencie sprzedaży Carnegie Steel Corporation w 1901 posiadał około 500 milionów dolarów, a pozostawiony przez niego (zmarł w 1919 roku) majątek można w przybliżeniu wycenić na 511 mld obecnych dolarów (przyp. 1). Bogatszy był tylko John D. Rockefeller. Przedstawiamy sylwetkę Andrew Carnegie’ego, szkocko – amerykańskiego przemysłowca i filantropa, który pod koniec XIX wieku był liderem rozwijającego się w zawrotnym tempie amerykańskiego przemysłu stalowego. W pierwszych dekadach XX wieku objął również prowadzenie w działalności filantropijnej, oddając znaczną część swojego majątku (ok. 350 mln dolarów) instytucjom charytatywnym, fundacjom i uniwersytetom. Zachęcał też inne zamożne osoby do przekazywania bogactwa społeczeństwu.

 

 

 

Andrew Carnegie może wzbudzać skrajne emocje i jest z pewnością postacią kontrowersyjną. Z jednej strony bezwzględny kapitalista wyzyskujący swoich pracowników, pracujących po 12 godzin dziennie siedem dni w tygodniu. Z drugiej – hojny filantrop przeznaczający ogromne kwoty dla społeczeństwa.

 

Próbować uczynić świat w jakiś sposób lepszym, niż zastałeś, to mieć w życiu szlachetny motyw. (przyp. 2)

 

 

 

 

 

 

 

 

Trudne początki

 

Andrew Carnegie urodził się w Dunfermline w Szkocji w 1835 roku. Jego ojciec posiadał warsztat tkacki, a matka szyła buty. Dorastał w skrajnej biedzie, dzieląc dom z inną rodziną. Osobą, która wywarła istotny wpływ na dalsze życie Andrew Carnegie’go był jego wujek, szkocki polityk George Lauder, Sr . To on zapoznał chłopca .z pismami Roberta Burnsa i historycznymi szkockimi bohaterami, takimi jak Robert the Bruce, William Wallace i Rob Roy. Syn Laudera, George Lauder, dorastał razem z Andrew Carnegie’m i został później jego partnerem biznesowym. Kiedy Carnegie miał 12 lat, jego trudniący się tkactwem ojciec, znalazł się w trudnej sytuacji, ponieważ pojawiły się krosna parowe. Co gorsza, w kraju panował głód i rodzina przez pewien okres utzymywana była jedynie przez matkę. W 1848 roku z trudem wiążąc koniec z końcem, rodzice Andrew postanowili pożyczyć pieniądze od George’a Laudera, Sr. i przenieść się do Allegheny (od 1907 roku jest to dzielnica Pittsburgha) w Pennsylvanii w Stanach Zjednoczonych. Wyjazd Carnegie’ego do Ameryki był jego drugą podróżą poza Dunfermline – pierwszą była wycieczka do Edynburga, aby zobaczyć królową Wiktorię. Po przybyciu do Stanów Zjednoczonych ojciec Carnegie’ego nie mógł znaleźć pracy, co wymusiło na chłopaku przerwanie edukacji, aby pomóc rodzinie. Ostatecznie obaj otrzymali pracę w przędzalni bawełny, w której Andrew zarabiał 1,28 dolara (ok. 38 obecnych dolarów) tygodniowo, zmieniając szpule i pracując po 12 godzin dziennie, 6 dni w tygodniu.

 

Emigrant to człowiek zdolny, energiczny, ambitny, niezadowolony. (przyp. 3)

 

W 1849 roku został roznosicielem telegramów w pittsburskim biurze Ohio Telegraph Company, gdzie zarabiał 2,5 dolara tygodniowo (81 obecnych dolarów). Już wówczas wyróżniał się na tle konkurencji pracowitością i wyjątkowo dobrą pamięcią. Zapamiętywał wszystkie lokalizacje pittsburskich firm i twarze ważnych ludzi. W ten sposób nawiązał wiele znajomości w środowisku biznesowym i nie tylko. Szybko nauczył się rozróżniać dźwięki, jakie wydawały przychodzące sygnały telegraficzne. Rozwinął umiejętność przekładania sygnałów ze słuchu, bez użycia papierowych kartek i w ciągu roku awansował na telegrafistę. W tamtym okresie rozwijał się również intelektualnie dzięki pułkownikowi Jamesowi Andersonowi, który w każdą sobotę wieczorem udostępniał swoją osobistą bibliotekę liczącą 400 tomów pracującym chłopcom, Carnegie był tak wdzięczny pułkownikowi Andersonowi za możliwość korzystania z jego zbiorów, że postanowił w przyszłości finansować biblioteki, aby młodzi ludzie mieli takie same możliwości, jak on.

 

 

Rozwój kariery i pierwsze inwestycje

 

Pracowitość i zaangażowanie 18-letniego Andrew zauważył Thomas Scott – menedźer, który zaoferował mu pracę telegrafisty i osobistego sekretarza w Pensylvania Railroad Company, jednej z największych wówczas korporacji na świecie. Praca na kolei i mentoring Thomasa Scotta były kluczowe dla rozwoju dalszej kariery Garnegie’go. Wiele nauczył się wówczas o kontroli kosztów i zarządzaniu. Osiągnął wysoką pozycję w spółce, a dzięki radom Scotta rozpoczął inwestowanie. Kupował akcje spółek często powiązanych z Pensylvania Railroad oraz współpracujących z tą korporacją. Działania obu panów wiązały się często z korupcją i wykorzystywaniem informacji poufnych. Nie byłyby do końca legalne, szczególnie biorąc pod uwagę obecnie obowiązujące rynkowe regulacje. Dzięki inwestycjom w przemysł związany z koleją (stal, szyny i mosty), Carnegie stopniowo gromadził kapitał. Jedną z najbardziej udanych inwestycji były akcje Woodruff Sleeping Car Company – producenta wagonów sypialnych, które były wówczas świeżym wynalazkiem i umożliwiały podróże dłuższe niż 500 mil. Podczas wojny secesyjnej Scott nadzorował transport wojsk Unii, a Carnegie został jego prawą ręką. Zajmował się kolejowym transportem wojsk i nadzorem linii telegraficznych Unii na wschodzie. W 1864 roku Carnegie był jednym z pierwszych inwestorów w Columbia Oil Company w Venango County w Pensylwanii. W ciągu jednego roku przedsięwzięcie przyniosło ponad 1 000 000 dolarów dywidendy, a ropa naftowa z szybów posiadanych przez spółkę sprzedawała się z ogromnym zyskiem. Zapotrzebowanie na wyroby żelazne, takie jak pancerze do łodzi strzeleckich, armaty i pociski, a także sto innych produktów przemysłowych, sprawiło, że Pittsburgh stał się centrum produkcji wojennej. Carnegie współpracował z innymi przedsiębiorcami przy zakładaniu walcowni stali, a jej produkcja i kontrola nad przemysłem stalowym stały się źródłem jego fortuny.

 

Stal

 

Przed wojną Carnegie posiadał już inwestycje w przemyśle żelaznym. Jednak dopiero po jej zakończeniu porzucił koleje, by poświęcić całą swoją energię na handel stalą. Przełomem okazała się podróż Carnegie’go do Wielkiej Bytanii w 1872 roku, podczas której miał okazję odwiedzić zakłady w Birmingham i Sheffield produkujące stal metodą Bessemera. Dzięki tej metodzie można było produkować tanią i o wysokiej jakości stal, która umożliwiła budowę kolei, lekkich mostów i statków, a także gigantycznych drapaczy chmur. Carnegie pracował nad rozwojem kilku hut, tworząc w końcu Keystone Bridge Works i Union Ironworks w Pittsburghu.

Chociaż opuścił Pennsylvania Railroad Company, pozostał związany z jej zarządem, a mianowicie Thomasem A. Scottem i J. Edgarem Thomsonem. Dzięki tym relacjom uzyskał kontrakty dla swojej Keystone Bridge Company i szyn produkowanych przez jego hutę. Przydzieił też Scottowi i Thomsonowi akcje swoich spółek, a Pensylwania Railroad Company była jego najlepszym klientem. Kiedy budował swoją pierwszą hutę, postawił sobie za cel nazwanie jej imieniem Thomsona. Za pośrednictwem Keystone Bridge Company Carnegie dostarczył stal, jak również objął udziały w przełomowym projekcie Eads Bridge przez rzekę Missisipi w St. Louis, w stanie Missouri (ukończonym w 1874 r.) Był to wówczas najdłuższy most na świecie (1964 m.). Żebrowane przęsła łukowe ze stali uznano za śmiałe posunięcie, tak samo jak użycie stali jako głównego materiału strukturalnego: był to pierwszy przypadek użycia stali na tak dużą skalę przy tak wielkim projekcie budowlanym. Projekt ten był krokiem milowym w zastosowaniu stali i tworzył dla niej zupełnie nowy rynek.

Carnegie powoli budował swoje imperium i wkrótce zgromadził fortunę. Nigdy w historii Stanów Zjednoczonych nie zdarzyło się, żeby tak wiele zakładów stalowych, rozłożonych na tak rozległym obszarze, znajdowało się w rękach jednej osoby. Innowacyjność zakładów Andrew Carnegie’go polegała przede wszystkim na taniej, wydajnej, masowej produkcji stali przy zastosowaniu wyżej wspomnianej metody Bessemera. Wytopiona przy jej pomocy stal doskonale sprawdzała się przy produkcji szyn kolejowych. Z czasem jednak pociągi stawały się coraz cięższe i szyny pękały pod ich ciężarem. Andrew Carnegie był człowiekiem aktywnie poszukującym nowych rozwiązań i w niedługim czasie wszystkie zakłady zostały przestawione na produkcję stali metodą martenowską. Jej zastosowanie gwarantowało trwalszą stal.

Inny istotny składnik sukcesu polegał na pionowej integracji wszystkich dostawców surowców. W 1883 r. Carnegie kupił konkurencyjną Homestead Steel Works. Posiadał też spółki zajmujące się dostarczaniem węgla i żelaza, linię kolejową o długości 425 mil (684 km) oraz flotyllę jeziorowców (statki handlowe przeznaczone do uprawiania żeglugi między portami znajdującymi się na brzegach Wielkich Jezior w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie). Pod koniec lat 80. XIX w. Carnegie Steel była największym producentem surówki, szyn stalowych i koksu na świecie, z możliwością produkcji około 2000 ton surówki dziennie. Biznes ulokowany był w pobliżu krainy Wielkich Jezior, co umożliwiało transport surowców i dostarczanie wyrobów gotowych do Nowego Jorku, Detroit i Chicago.

 

Do 1889 roku produkcja stali w USA przekroczyła produkcję w Wielkiej Brytanii, a Carnegie był właścicielem znacznej jej części. Imperium Carnegie’ego rozrosło się o J. Edgar Thomson Steel Works w Braddock (nazwane tak na cześć Johna Edgara Thomsona, byłego szefa Carnegie’ego i prezesa Pennsylvania Railroad), Pittsburgh Bessemer Steel Works, Lucy Furnaces, Union Iron Mills, Union Mill (Wilson, Walker & County), Keystone Bridge Works, Hartman Steel Works, Frick Coke Company i kopalnie rudy Scotia. Carnegie połączył swoje aktywa i aktywa swoich współpracowników w 1892 roku, uruchamiając Carnegie Steel Company. Imperium Carnegie’go generowało jedną czwartą produkcji stali Ameryki i połowę produkcji Wielkiej Brytanii.

Sukces Carnegiego wynikał również z jego dogodnych relacji z przemysłem kolejowym, który nie tylko opierał się na stali przy budowie torów, ale również zarabiał na jej transporcie. Baronowie stalowi i kolejowi ściśle współpracowali w celu negocjowania cen zamiast wolnorynkowych ustaleń konkurencji.

 

Oprócz manipulacji rynkowych Carnegiego, na korzyść przemysłu stalowego działały także taryfy handlowe Stanów Zjednoczonych. Carnegie poświęcił energię i środki na lobbowanie w Kongresie na rzecz kontynuacji korzystnych taryf, na czym zarabiał miliony dolarów rocznie. Carnegie starał się utrzymać tę informację w tajemnicy, ale dokumenty ujawnione w 1900 roku podczas postępowania z byłym prezesem Carnegie Steel, Henrym Clayem Frickiem, ujawniły, jak korzystne były taryfy dla spółki.

Carnegie wywierał nieustającą presję na swoich pracowników. Chciał produkować najtaniej, i najlepiej. Spółki nie wypłacały wysokich dywidend, a zyski były reinwestowane. Pracownicy musieli pogodzić się z niskimi i nawet obniżanymi płacami. W 1892 roku w stalowni Homestead Works wybuchł strajk spowodowany obniżeniem stawek pracowniczych. Carnegie przebywał wówczas w Szkocji, a spółką zarządzał dyrektor generalny, Henry Clay Frick, który zamknął teren zakładu przed członkami Zespolonego Związku Pracowników Zakładu Produkcji Stali I Żelaza (ang. Amalgamated Association of Iron and Steel Workers – AA). Sprowadził też łamistrajków i uzbrojonych pracowników agencji detektywistycznej Pinkertona do walki ze strajkującymi pracownikami. Wywiązała się strzelanina, zginęło 9 osób, a ponad 100 zostało rannych. Do uspokojenia sytuacji wysłano milicję stanową. Strajk zakończył się porażką związków zawodowych, a pracownicy musieli podjąć pracę na mniej korzystnych warunkach, niż wcześniej. Stłumienie strajku stało w sprzeczności z tym, co Carnegie głosił publicznie. Wcześniej niejednokrotnie deklarował swoje poparcie dla związków zawodowych i mienił się obrońcą praw pracowniczych.

W 1901 roku Andrew Carnegie przeszedł na emeryturę. Carnegie Steel Corporation została sprzedana J.P Morganowi za 480 ówczesnych milionów dolarów. Całkowity jego majątek w tym czasie szacowany był na 500 milionów dolarów.

 

Filantrop

 

Po odejściu na emeryturę Carnegie zajął się działalnością filantropijną i rozdawaniem zgromadzonych dotychczas środków. Twierdził, że ludzie bogaci powinni przeznaczać nadwyżki swoich fortun na cele społeczne. Ufundował m.in. 2500 bibliotek publicznych na całym świecie, budowę sali koncertowej Carnegie Hall w Nowym Jorku oraz uniwersytetu Carnegie Mellon University w Pittsburghu.

Dzięki szeroko zakrojonej działalności społecznej Andrew Carnegie uważany jest za ojca współczesnej filantropii.

 

Z mojego własnego wczesnego doświadczenia wynikało, że nie ma żadnego celu, na który pieniądze mogłyby być wykorzystane tak produktywnie… jak założenie biblioteki publicznej. (przyp. 4)

 

Poglądy

 

Oprócz dobrego zmysłu biznesowego, Carnegie był człowiekiem renesansu, posiadał urok i wiedzę literacką. Był zapraszany do sprawowania wielu ważnych funkcji społecznych, co umiejętnie wykorzystywał na swoją korzyść. Pozostawał pod wpływem szkockiego filozofa Herberta Spencera, który był przedstawicielem ewolucjonizmu. Carnegie uważał, że postęp zależy od jednostek świadomych swoich obowiązków zarówno wobec siebie, jak i społeczeństwa. Ponadto wierzył, że dobroczynność dostarcza środków osobom, które chcą się doskonalić.

Namawiał innych zamożnych ludzi, aby wnosili wkład w społeczeństwo w postaci parków, dzieł sztuki, bibliotek i innych przedsięwzięć, które służą społeczeństwu. Opowiadał się przeciwko dziedziczeniu bogactwa. Według niego synowie dobrze prosperujących biznesmenów rzadko byli tak utalentowani, jak ich ojcowie. Pozostawiając duże sumy pieniędzy swoim dzieciom, bogaci liderzy biznesu marnowali zasoby, które mogłyby zostać wykorzystane z korzyścią dla społeczeństwa. Carnegie wierzył też, że przyszli przywódcy społeczni będą wywodzić się spośród biednych. Mocno w to wierzył, ponieważ sam wyrósł z dna. Wierzył, że biedni mają przewagę nad bogatymi, ponieważ rodzice poświęcają im więcej uwagi i uczą ich lepszej etyki pracy.

 

 

Opracowanie

Piotr Krasuski

Manager Inwestycyjny

Prosper Capital Dom Maklerski S.A.

 

Zobacz podobne: